Bên cạnh việc sử dụng thuốc điều trị, chế độ dinh dưỡng đóng vai trò quan trọng trong việc cải thiện các triệu chứng mãn kinh và nâng cao sức khỏe cho phụ nữ.
Dưới đây là một số món ăn thuốc tốt cho phụ nữ mãn kinh theo Đông y.
Mãn kinh là giai đoạn tự nhiên mà tất cả phụ nữ đều phải trải qua, thường bắt đầu từ t.uổi 45 đến 55. Tuy nhiên, đây cũng là giai đoạn mà phụ nữ có sự thay đổi nội tiết tố trong cơ thể, có thể gây ra nhiều triệu chứng khó chịu như bốc hỏa, mất ngủ, lo âu, hay cáu gắt… ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống.
Theo quan điểm Đông y, nguyên nhân chính là do suy giảm khí huyết, âm hư, can thận không điều hòa hay suy giảm chức năng của thận, can và tỳ. Do đó, các bài thuốc và món ăn tốt cho phụ nữ mãn kinh thường tập trung vào việc bồi bổ các tạng này, giúp cân bằng âm dương, điều hòa khí huyết và cải thiện các triệu chứng.
Sau đây là một số món ăn bài thuốc tốt cho phụ nữ mãn kinh:
1. Cháo hạt sen dành cho phụ nữ mãn kinh
Nguyên lý: Hạt sen có vị ngọt, tính bình, vào tâm, tỳ, thận. Có tác dụng bổ tâm, an thần, dưỡng tỳ, ích thận, kiện tỳ, dưỡng huyết.
Thành phần: Hạt sen 50g, gạo nếp 100g, đường phèn 30g.
Cách chế biến: Hạt sen rửa sạch, bỏ tim sen. Gạo nếp vo sạch. Cho gạo nếp và hạt sen vào nồi, đổ nước vừa đủ, hầm nhừ. Khi cháo chín, cho đường phèn vào khuấy đều, nấu thêm 5 phút. Ăn nóng.
Hạt sen có tác dụng bổ tâm, an thần, tốt cho phụ nữ mãn kinh.
2. Canh đu đủ hầm móng giò
Nguyên lý: Đu đủ có vị ngọt, tính bình, vào tỳ, vị. Có tác dụng kiện tỳ, tiêu thực, bổ khí huyết, thông sữa. Móng giò có vị ngọt, quy vào tỳ, vị, thận. Có tác dụng bổ huyết, dưỡng âm, ích tỳ. Thành phần: Đu đủ xanh 500g, móng giò 1 cái, gừng 1 củ, hành tím 2 củ, muối, gia vị.
Cách chế biến: Móng giò rửa sạch, chặt miếng vừa ăn. Đu đủ gọt vỏ, bỏ hạt, cắt miếng vừa ăn. Gừng và hành tím rửa sạch, thái lát. Cho tất cả nguyên liệu vào nồi, đổ nước vừa đủ, hầm trong 2 giờ. Nêm nếm gia vị cho vừa ăn.
Canh đu đủ hầm móng giò bổ huyết, dưỡng âm, ích tỳ.
3. Chè long nhãn táo đỏ
Nguyên lý: Long nhãn có vị ngọt, tính ấm, vào tỳ, tâm. Có tác dụng bổ tâm, ích huyết, an thần, dưỡng nhan. Táo đỏ có vị ngọt, tính ấm, vào tỳ, vị, tâm. Có tác dụng bổ tỳ, ích khí, dưỡng huyết, an thần.
Thành phần: Long nhãn 20g, táo đỏ 10 quả, đường phèn 30g.
Cách chế biến: Long nhãn rửa sạch. Táo đỏ rửa sạch, bỏ hạt. Cho long nhãn, táo đỏ vào nồi, đổ nước vừa đủ, hầm nhừ. Khi táo và long nhãn chín mềm, cho đường phèn vào khuấy đều, nấu thêm 5 phút. Ăn nóng hoặc nguội.
Long nhãn có tác dụng bổ tâm, ích huyết, an thần.
4. Sữa đậu nành, gừng, hạt sen
Nguyên lý: Đậu nành giàu isoflavones, một loại phytoestrogen có tác dụng tương tự estrogen, giúp cân bằng nồng độ hormon trong cơ thể phụ nữ mãn kinh, giảm các triệu chứng như bốc hỏa, mất ngủ. Hạt sen có tính bình, vị ngọt, giúp an thần, dưỡng tâm, cải thiện giấc ngủ, rất tốt cho những người mất ngủ, căng thẳng. Gừng có tính ấm, giúp kích thích tuần hoàn m.áu, giảm lạnh, giảm đau nhức cơ thể, và cũng giúp giảm triệu chứng buồn nôn.
Thành phần: Đậu nành 200g, hạt sen 50g. Gừng tươi 1 củ nhỏ (khoảng 20g), đường phèn tùy theo khẩu vị.
Cách chế biến: Ngâm đậu nành trong nước khoảng 8 – 10 giờ hoặc qua đêm để đậu mềm và dễ xay hơn. Hạt sen rửa sạch, cho vào nồi với nước và luộc cho đến khi hạt sen mềm. Bạn có thể luộc hạt sen trước và bảo quản trong tủ lạnh để sử dụng dần. Vớt đậu nành ra khỏi nước ngâm, đem xay nhuyễn với nước sạch. Lọc lấy nước cốt đậu nành, bỏ bã. Đổ nước cốt đậu nành vào nồi, thêm gừng đã được rửa sạch và thái lát mỏng. Đun sôi rồi giảm lửa, khuấy đều để tránh bị trào. Khi sữa đậu nành đã sôi, thêm hạt sen đã luộc vào. Nấu thêm khoảng 5 phút để các nguyên liệu quyện vào nhau. Thêm đường phèn vào sữa đậu nành (nếu muốn). Khuấy đều và tắt bếp.
Sữa đậu nành có tác dụng giảm các triệu chứng bốc hỏa ở phụ nữ mãn kinh.
Ngoài các món ăn bài thuốc được đề cập ở trên, phụ nữ mãn kinh cũng nên lưu ý một số điều sau:
Khám sức khỏe định kỳ: Khám sức khỏe định kỳ giúp phát hiện sớm các vấn đề sức khỏe và có biện pháp điều trị kịp thời.
Bổ sung canxi: Canxi giúp giảm nguy cơ loãng xương, một biến chứng phổ biến của mãn kinh. Tránh hút t.huốc l.á và uống rượu bia: Hút t.huốc l.á và uống rượu bia có thể làm tăng các triệu chứng mãn kinh và ảnh hưởng đến sức khỏe tổng thể.
Giảm stress: Stress có thể làm trầm trọng thêm các triệu chứng mãn kinh. Do đó, phụ nữ nên tập yoga, thiền hoặc các bài tập thư giãn khác để giảm stress.
Nên ăn đa dạng các loại thực phẩm, không nên kiêng khem quá mức. Ăn đúng giờ, đúng bữa, không nên ăn quá no hoặc quá đói. Uống đủ nước mỗi ngày, khoảng 2 lít.
Kết hợp chế độ dinh dưỡng hợp lý với luyện tập thể dục thể thao thường xuyên để nâng cao sức khỏe.
7 món ăn bài thuốc chữa bệnh từ bách hợp
Bách hợp có tác dụng nhuận phế, trừ ho, định tâm, an thần, thanh nhiệt, lợi tiểu…; dùng chữa ho lao thổ huyết, hư phiền hồi hộp, tim đ.ập mạnh, phù, thũng.
1. Đặc điểm của vị thuốc bách hợp
Bách hợp còn có tên gọi khác là cây tỏi rừng (Sơn Pha, Sơn Đông, Lạng Sơn). Tên khoa học Lilium brownii F. F. Br. var. colchesteri Wils. Thuộc họ Hành Alliaceae.
Bách hợp (Bulbus) là củ phơi hay sấy khô của cây bách hợp và một số cây cùng chi. Tên bách hợp là do chữ bách = trăm, hợp = kết lại các mảnh này kết hợp lại thành bó.
Cây bách hợp phát hiện ở Cao Bằng, Lạng Sơn, Tây Bắc, mọc hoang trên các đồi cọ Sapa (Lào Cai). Tại Trung Quốc cây bách hợp mọc hoang ở nhiều tỉnh (Hồ Nam, Tứ Xuyên, Triết Giang, Hồ Bắc, Giang Tô, Quảng Đông).
Vị thuốc bách hợp.
Theo ThS.BS. Nguyễn Quang Dương – Khoa Nội tổng hợp Bệnh viện Tuệ Tĩnh, vị thuốc mới được dùng trong phạm vi nhân dân làm thuốc bổ, thuốc chữa ho, ho có đờm, các chứng viêm khí quản, thổ huyết, chữa sốt, thần kinh suy nhược…
Ngày dùng 15 – 30g dưới dạng thuốc bột hoặc thuốc sắc.
Theo tài liệu cổ, bách hợp vị đắng, tính hơi hàn, vào hai kinh tâm và phế, có tác dụng nhuận phế, trừ ho, định tâm, an thần, thanh nhiệt, lợi tiểu; dùng chữa ho lao thổ huyết, hư phiền hồi hộp, tim đ.ập mạnh, phù, thũng. Những người trúng hàn không dùng được.
2. Món ăn bài thuốc chữa bệnh có bách hợp
ThS.BS. Nguyễn Quang Dương giới thiệu một số bài thuốc chữa bệnh có bách hợp như sau:
2.1. Cháo đậu đỏ hạnh nhân bách hợp
Thành phần: Bách hợp 10g, hạnh nhân 4g, đậu đỏ nhỏ hạt 50g, đường trắng lượng thích hợp.
Cách chế biến: Nấu đậu đỏ đến khi đậu gần chín nhừ cho bách hợp, hạnh nhân vào nấu tiếp, thêm đường vừa ăn. Ăn điểm tâm buổi sáng.
Công dụng: Dùng cho người viêm khô khí phế quản gây ho khan lâu ngày.
Hạnh nhân kết hợp với bách hợp, đậu đỏ dùng cho người viêm khô khí phế quản.
2.2. Phổi lợn hầm đảng sâm bách hợp
Thành phần: Phổi lợn 200g, đảng sâm 15g, bách hợp 30g.
Cách chế biến: Tất cả các thành phần trên cho vào nồi, thêm nước hầm nhừ, bỏ bã thuốc, thêm muối mắm, gia vị vừa ăn.
Công dụng: Dùng cho người viêm khí phế quản mạn, ho tái lại dai dẳng lâu ngày. Chú ý bệnh nhân tăng huyết áp, mỡ m.áu nên dùng hạn chế.
2.3. Bách hợp kê tử thang
Thành phần: Bách hợp 7 củ, lòng đỏ trứng gà 1 cái hoặc trứng bao tử 1 quả.
Cách chế biến: Ngâm bách hợp trong nước 1 đêm hoặc 10 – 12 giờ, bỏ nước, thêm nước sạch đun sôi vớt bỏ váng. Cho lòng đỏ trứng gà vào khuấy đều, đun sôi lại rồi ăn như ăn canh súp.
Công dụng: Dùng cho người bệnh suy nhược cơ thể, mệt mỏi, thở không có lực.
Đảng sâm, bách hợp, phổi lợn kết hợp trong món Phổi lợn hầm đảng sâm bách hợp.
2.4. Nước ép bách hợp
Thành phần: Bách hợp tươi 100g.
Cách chế biến: Giã ép lấy nước uống, nếu bệnh nhân đi ngoài phân nát có thể cho thêm 1 lát gừng tươi vào ép cùng.
Công dụng: Dùng cho người bệnh phổi ho ra m.áu, đờm lẫn m.áu. Có thể sắc uống.
2.5. Cháo bách hợp
Thành phần: Bách hợp 30g, gạo tẻ 60g, đường trắng lượng thích hợp.
Cách chế biến: Cho gạo, bách hợp, nước vào xoong đun to lửa cho sôi, sau đun nhỏ lửa hầm nhừ khoảng 30 phút, cho thêm đường trắng khuấy đều.
Công dụng: Dùng cho các trường hợp ho khan đờm dính ít, hồi hộp, đ.ánh trống ngực, kích ứng, hốt hoảng.
Mật ong phối hợp với bách hợp có tác dụng an thần.
2.6. Bách hợp hấp mật ong
Thành phần: Bách hợp tươi 60g, mật ong 15ml.
Cách chế biến: Hấp chín, ăn trước khi ngủ.
Công dụng: Có tác dụng dưỡng phế âm, an thần, giải độc. Những người tinh thần mệt mỏi, hay buồn phiền, nóng nảy, khó ngủ và phụ nữ ở t.uổi mãn kinh dùng rất thích hợp.
2.7. Bách hợp hầm hạt sen
Thành phần: Bách hợp 30g, hạt sen 30g, thịt lợn 250g.
Cách chế biến: Các vị trên hầm nhừ, ăn trong ngày.
Công dụng: Chữa mất ngủ, tâm thần bất an, trong lòng cồn cào như có lửa.
Kiêng kỵ: Người bị ho do phong hàn, tiêu chảy do hư hàn không dùng.
