Bệnh gút (thống phong) là một dạng viêm khớp phổ biến, người bệnh thường chịu những cơn đau đột ngột và dữ dội ở các khớp ngón chân, ngón tay, đầu gối…
Nguyên nhân chủ yếu làm gia tăng lượng axit uric trong m.áu gây bệnh gút là do hàm lượng purin nạp vào cao hơn mức cần thiết. Để giảm axit uric trong m.áu, cần thực hiện chế độ ăn lành mạnh theo hướng dẫn của bác sĩ.
1. Hạn chế thức ăn giàu purin
Purin có nhiều trong các loại thực phẩm như thịt đỏ (thịt bò, thịt dê, thịt cầy…), thủy hải sản, nội tạng động vật, các loại đậu… Khi cơ thể hấp thu purin, gan chuyển hóa chúng thành axit uric. Tiếp theo, thận sẽ lọc, đào thải lượng axit uric dư thừa ra khỏi cơ thể thông qua hệ tiết niệu.
Khi cơ thể sản sinh axit uric quá nhiều hay thận không thể loại bỏ axit uric kịp thời, lượng axit uric trong m.áu có thể tăng lên. Khi đó, những tinh thể muối của axit uric (sodium urat) hình thành, bám vào trong các khớp, gây viêm khớp (bệnh gút).
Vì thế, hạn chế bổ sung các loại thực phẩm giàu purin là cách giảm axit uric m.áu hiệu quả. Đồng thời, đây cũng là “tiêu chuẩn vàng” trong việc xây dựng chế độ dinh dưỡng cho người mắc bệnh gút.
Bệnh gút thường khiến người bệnh chịu những cơn đau đột ngột và dữ dội ở các khớp tay, chân, đầu gối… (Ảnh minh họa)
2. Kiêng đường
Việc tiêu thụ nhiều đường fructose (một loại đường đơn có trong nhiều thực phẩm, thức uống ngọt) có thể kích thích gan sản sinh thêm axit uric. Do đó, sử dụng thực phẩm giàu đường fructose có thể làm gia tăng nồng độ axit uric trong m.áu.
Ngoài ra, bổ sung đường và những loại thực phẩm có chỉ số đường huyết cao có thể làm gia tăng nồng độ insulin trong m.áu. Tình trạng này có thể khiến thận giảm khả năng bài tiết axit uric, thúc đẩy tăng axit uric m.áu.
Vì thế, hạn chế bổ sung các loại thực phẩm nhiều đường, nhất là thức uống có gas và nước ép trái cây đóng hộp, được xem là cách giảm axit uric tự nhiên và an toàn cho người bệnh gút.
3. Uống nhiều nước
Đây là cách giảm axit uric m.áu tự nhiên, an toàn thông qua cơ chế thúc đẩy lưu lượng m.áu c.hảy qua thận, tạo điều kiện thuận lợi giúp thận lọc, đào thải axit uric ra ngoài.
Ngoài ra, uống nhiều nước mỗi ngày còn giúp pha loãng nồng độ axit uric trong nước tiểu, phòng ngừa tình trạng axit uric kết tủa, hình thành sỏi thận.
4. Tránh đồ uống có cồn
Rượu và bia là những thức uống có hàm lượng purin cao. Khi dùng rượu bia, purin trong các thức uống này sẽ làm gia tăng nồng độ axit uric trong gan, dẫn tới tình trạng tăng nồng độ axit uric trong m.áu.
Cạnh đó, hàm lượng lớn cồn trong rượu bia có thể làm giảm khả năng lọc m.áu của thận, ảnh hưởng tới quá trình đào thải axit uric ra khỏi cơ thể.
5. Uống cà phê
Cà phê có nhiều chất chống oxy hóa. Đây là thức uống rất tốt cho người bệnh gút và người bị sỏi thận urat. Hàm lượng lớn những hợp chất polyphenol trong cà phê có khả năng ức chế hoạt động của xanthine oxidase. Đây là một loại enzyme có khả năng phân giải purin từ thực phẩm thành axit uric trong m.áu, từ đó giúp làm giảm nồng độ axit uric m.áu.
Ngoài ra, cà phê còn là thức uống lợi tiểu. Tăng cường hoạt động bài niệu của thận sẽ giúp cơ thể loại bỏ axit uric ra ngoài nhanh chóng, làm giảm lượng axit uric trong m.áu. Vì thế, thức uống này chính là cách giảm axit uric tự nhiên, hiệu quả.
Một số lưu ý khi uống cà phê giúp giảm axit uric:
Việc dùng cà phê không nguyên chất (như cà phê sữa) có thể không giúp giảm axit uric.
Không phải ai cũng có thể giảm axit uric bằng thói quen uống cà phê. Hiệu quả của biện pháp này còn phụ thuộc vào gen di truyền và nhiều yếu tố khác.
6. Kiểm soát cân nặng
Tình trạng thừa cân, béo phì là yếu tố nguy cơ của bệnh gút. Những người béo phì có nồng độ axit uric trong m.áu cao hơn người bình thường do họ bị rối loạn chuyển hóa các chất trong cơ thể bởi chế độ ăn uống dư thừa dinh dưỡng.
Thừa cân béo phì rất dễ bị mắc bệnh gút. (Ảnh minh họa)
Sự kết hợp này sẽ làm tăng mỡ m.áu và axit uric trong m.áu, đồng thời làm suy giảm khả năng đào thải axit uric. Do đó kiểm soát cân nặng giúp giảm axit uric m.áu tự nhiên và phòng ngừa bệnh gút hiệu quả.
Ngoài ra, mỡ bụng có khả năng tạo ra nhiều hóa chất gây viêm hơn so với mỡ tại các bộ phận khác. Vì thế, giảm cân không chỉ là cách giảm axit uric trong m.áu hiệu quả, mà còn giúp giảm thiểu mức độ viêm nhiễm, đau khớp khi bệnh gút bùng phát.
7. Kiểm tra đường huyết thường xuyên
Khi cơ thể hấp thu nhiều chất bột đường, nồng độ insulin trong m.áu sẽ tăng cao. Đây là hormone kích thích cơ thể phân giải đường glucose. Bất kỳ khi nào có sự gia tăng nồng độ insulin trong m.áu, nồng độ axit uric huyết thanh cũng sẽ tăng theo.
Vì thế, kiểm soát lượng đường trong m.áu, cân bằng insulin bằng cách hạn chế ăn thực phẩm chứa đường và tinh bột nhanh, là cách giảm axit uric an toàn, phù hợp với người mắc bệnh gút.
8. Thêm chất xơ vào chế độ ăn
Chất xơ là những phân tử đường hấp thụ chậm. Khi đến hệ tiêu hóa, chất xơ tạo thành một lớp dịch nhầy bám quanh thành ruột non, giúp cơ thể hạn chế hấp thụ purin từ thực phẩm, ức chế quá trình tăng sinh axit uric. Bổ sung các loại thực phẩm giàu chất xơ là cách giảm axit uric an toàn, được nhiều bác sĩ và chuyên gia dinh dưỡng khuyến nghị.
9. Bổ sung vitamin C
Bổ sung vitamin C có thể giúp hạ thấp nồng độ axit uric trong m.áu bằng một cơ chế là “hiệu ứng uricosuric” (kích thích bài niệu). Tăng cường bổ sung các loại thực phẩm giàu vitamin C sẽ hỗ trợ thận hoạt động tốt hơn trong quá trình lọc và đào thải axit uric, giúp kiểm soát tốt nồng độ axit uric m.áu, ngăn ngừa các đợt bùng phát của bệnh gút.
10. Ăn quả cherry (anh đào)
Vì có nhiều vitamin C tồn tại dưới dạng dehydro (axit dehydroascorbic), bổ sung loại quả này trong thực đơn mỗi ngày có thể giúp giảm nồng độ axit uric m.áu.
Theo một nghiên cứu vào năm 2012 trên 633 người bệnh gút, ăn cherry giúp giảm 35% nguy cơ bùng phát cơn gút. Khi kết hợp quả anh đào cùng thuốc điều trị, những cơn gút cấp đã giảm tới 75%.
11. Hạn chế nhóm thuốc làm tăng axit uric
Một số thuốc có tác dụng phụ là tăng axit uric m.áu ở người dùng, chẳng hạn như thuốc giảm đau aspirin, thuốc lợi tiểu, thuốc điều trị huyết áp (ACE inhibitor), thuốc bổ sung vitamin B3 (niacin), thuốc kháng lao (pyrazinamid)…
Việc ngưng dùng những loại thuốc này cũng là cách làm giảm axit uric hiệu quả. Tuy nhiên, người bệnh nên trao đổi với bác sĩ trước khi tự ý ngưng sử dụng bất kỳ loại thuốc điều trị nào, tránh ảnh hưởng tới hiệu quả điều trị bệnh.
Một số nhóm thuốc cũng làm tăng axit uric trong m.áu ở người dùng. (Ảnh minh họa)
12. Sử dụng sữa và các chế phẩm từ sữa
Sữa và những chế phẩm từ sữa là các loại thực phẩm an toàn cho người bệnh mắc bệnh gút. Vì trong sữa hầu như không có purin, còn sữa chua và phô mai lại có rất ít purin (dưới 13 mg purin/100 g thực phẩm).
Đối với người mắc bệnh gút, giới hạn tiêu thụ purin an toàn mỗi ngày là 400 mg/ngày. Do đó, bổ sung sữa và những chế phẩm từ sữa có thể giúp người bệnh giảm thiểu nguy cơ tăng axit uric m.áu, ngăn ngừa sớm các đợt bùng phát bệnh gút.
13. Tránh căng thẳng, lo lắng
Tâm lý căng thẳng, lo lắng có thể gây tăng huyết áp và nồng độ hormone cortisol trong m.áu. Tình trạng tăng huyết áp sẽ khiến thận làm việc “vất vả” hơn trong quá trình lọc m.áu, khiến hoạt động đào thải axit uric diễn ra không hiệu quả.
Trong khi, gia tăng lượng cortisol trong m.áu có thể thúc đẩy nồng độ axit uric tăng cao. Do đó, tránh căng thẳng, lo lắng được xem là cách giảm axit uric hiệu quả, lành mạnh.
Chế độ ăn cho người mắc bệnh gout
Các triệu chứng của bệnh gout xảy ra khi có quá nhiều acid uric trong m.áu gây đau đớn cho người bệnh.
Mặc dù không có chế độ ăn uống cụ thể nào có thể ngăn ngừa hoàn toàn cơn gout cấp. Tuy nhiên, một chế độ ăn uống lành mạnh sẽ giúp kiểm soát bệnh tốt hơn.
1. Tầm quan trọng của chế độ ăn cho người bệnh gout
Bệnh gout là một loại viêm khớp liên quan đến cơn đau đột ngột, sưng và viêm các khớp. Các triệu chứng của bệnh gout xảy ra khi có quá nhiều acid uric trong m.áu. Khi nồng độ acid uric cao, các tinh thể của nó có thể tích tụ trong các khớp. Quá trình này gây ra sưng, viêm và đau dữ dội.
Những người mắc bệnh gout thường thấy sưng, đau và viêm các khớp, bắt đầu từ ngón chân cái, tiếp đến là ngón tay, cổ tay, đầu gối và gót chân. Các cơn gout cấp này thường xảy ra vào ban đêm, sau các bữa ăn giàu đạm.
Hầu hết những người mắc bệnh gout đều gặp phải những triệu chứng này vì cơ thể họ không thể loại bỏ acid uric dư thừa một cách hiệu quả. Điều này cho phép acid uric tích tụ, kết tinh và lắng đọng trong các khớp.
Khi bị bệnh gout, có một số loại thực phẩm nhất định có thể làm tăng nồng độ acid uric gây tái phát cơn đau và làm trầm trọng thêm các triệu chứng của bệnh. Thực phẩm gây kích thích thường chứa nhiều purin, một chất được tìm thấy tự nhiên trong thực phẩm. Khi bạn tiêu hóa purin, cơ thể sẽ tạo ra acid uric như một chất thải.
Mặc dù không có chế độ ăn uống cụ thể nào ngăn ngừa hoàn toàn cơn gout cấp. Tuy nhiên, một chế độ ăn uống lành mạnh sẽ giúp kiểm soát bệnh tốt hơn. Nghiên cứu cho thấy, ở người bệnh có chế độ ăn uống nhiều purin tăng nguy cơ cơn gout tái phát gấp 5 lần, trong khi tránh hoặc giảm thực phẩm giàu purin (đặc biệt là thực phẩm có nguồn gốc động vật) giúp giảm nguy cơ tái phát bệnh.
Bên cạnh đó, chế độ ăn ít purin hơn cũng có thể giúp một số người đạt được và duy trì cân nặng hợp lý. Điều này rất quan trọng với bệnh gout vì nó không chỉ làm giảm nguy cơ phát triển bệnh mà còn có thể giảm áp lực lên các khớp, giúp giảm đau và làm chậm tiến triển của bệnh.
Rau và trái cây tươi có hàm lượng purin thấp, giàu chất xơ và vitamin tốt cho người bệnh gout.
2. Các dưỡng chất thiết yếu cho cơ thể người bệnh gout
Rau và trái cây tươi
Để kiểm soát bệnh gout, người bệnh nên ăn các thực phẩm có hàm lượng purin thấp như trái cây và rau tươi giàu chất xơ, giàu vitamin C và có tính kiềm.
Các loại rau quả giàu chất xơ được khuyến khích dùng cho người bệnh gout bởi chúng có thể làm giảm hấp thu đạm, từ đó giảm sự hình thành acid uric.
Các loại rau có tính kiềm như cải xanh, củ cải, bí… có tác dụng trung hòa acid uric trong m.áu, làm chậm tiến triển của bệnh gout. Trái cây giàu vitamin C làm giảm tình trạng viêm hiệu quả.
Nên ăn ngũ cốc nguyên hạt
Các loại ngũ cốc nguyên hạt như: yến mạch, gạo lứt, lúa mạch… rất giàu chất xơ có thể làm giảm nồng độ CRP – một dấu hiệu viêm trong m.áu, tốt cho người mắc bệnh viêm khớp, trong đó có bệnh gout.
Nên sử dụng sữa, các sản phẩm từ sữa ít béo và không béo
Tất cả các loại sữa đều an toàn nhưng sữa ít béo đặc biệt có lợi cho người mắc bệnh gout. Sữa ít béo hoặc không béo có thể hỗ trợ ngăn ngừa các đợt tái phát bệnh gout. Chúng có thể làm giảm nồng độ acid uric cũng như chứa một số đặc tính chống viêm nhất định làm giảm phản ứng viêm đối với các tinh thể urat monosodium trong khớp.
Uống đủ nước
Đối với người bị bệnh gout, uống đủ nước sẽ giúp cơ thể loại bỏ acid uric dư thừa trong m.áu và thải ra ngoài theo đường nước tiểu. Do đó, người bệnh nên uống đủ nước (nước khoáng, nước lọc) khoảng 2 – 2,5 lít mỗi ngày.
Lưu ý không uống quá nhiều nước trong một lần mà cần chia nhỏ lượng nước và uống đều trong ngày.
3. Những thực phẩm cần hạn chế khi mắc bệnh gout
Người bị bệnh gout nên cố gắng tránh hầu hết các loại thực phẩm có hàm lượng purin cao, đặc biệt là thực phẩm có nguồn gốc động vật, nội tạng động vật và hải sản.
Các loại thực phẩm chứa độ đạm cao như các loại thịt đỏ: thịt bò, thịt trâu, thịt chân giò; các loại giò chả; hải sản… chứa rất nhiều chất purin sẽ chuyển hóa thành acid uric. Vì vậy cần đặc biệt chú ý hạn chế các loại thực phẩm này. Nên thay thế bằng các loại thịt trắng như: lườn gà, cá…
Ngoài ra cũng nên tránh các loại carbs tinh chế như bánh mì trắng, bánh ngọt và bánh quy. Mặc dù chúng không chứa nhiều purin hoặc fructose nhưng chúng lại chứa ít chất dinh dưỡng và có thể làm tăng nồng độ acid uric trong cơ thể.
Thịt đỏ, nội tạng động vật
Các loại thịt, nội tạng động vật có hàm lượng purin cao như: thịt đỏ, gan, tim, thận, óc… là những thực phẩm gây ảnh hưởng xấu đối với những người bị bệnh gout.
Hải sản
Người bệnh gout nên tránh ăn các loại cá có hàm lượng purin cao như: cá cơm, cá tuyết, cá tuyết chấm đen, cá trích, cá thu, cá mòi, cá hồi… Một số loại hải sản có hàm lượng purin trung bình, người bệnh có thể ăn lượng nhỏ vừa phải như: cua, tôm hùm, sò, tôm…
Người bệnh gout nên tránh ăn thịt đỏ và hải sản có lượng purin cao.
Mỡ động vật
Nên hạn chế ăn mỡ động vật, bởi vì nếu sử dụng lượng mỡ cao trong chế độ ăn, sau khi được hấp thu sẽ khiến cơ thể giảm khả năng đào thải acid uric.
Ăn nhiều mỡ động vật còn làm tăng khả năng xơ vữa động mạch, béo phì và làm tăng nguy cơ các biến chứng toàn thân. Vì vậy người bệnh nên hạn chế lượng mỡ trong các bữa ăn và nên ăn dầu thực vật.
Đồ uống có đường
Nhiều nghiên cứu đã xác định mối liên hệ giữa tăng acid uric m.áu với việc tiêu thụ quá nhiều đường. Đặc biệt là nước ngọt có đường và đường bổ sung như: mật ong, xi-rô, soda, nước tăng lực…
Nên tránh những thực phẩm có chứa hàm lượng đường fructose cao. Fructose là một loại carbohydrate có khả năng làm tăng nồng độ acid uric m.áu. Đặc biệt, purin được tìm thấy trong xi-rô ngô có hàm lượng fructose cao có liên quan đến việc gia tăng lắng đọng tinh thể và các triệu chứng liên quan.
Rượu, bia
Rượu bia là nguyên nhân phổ biến gây ra các cơn gout vì chúng làm giảm khả năng đào thải acid uric qua nước tiểu. Rượu bia còn làm tăng phản ứng viêm ở người đang bị sưng khớp do cơn gout cấp khiến cho bệnh nhân càng bị đau đớn hơn và làm giảm tác dụng của các loại thuốc điều trị gout.
Các loại rượu khác nhau có hàm lượng purin khác nhau. Bia đặc biệt có hàm lượng purin cao và được phát hiện là có thể làm tăng nồng độ acid uric khi uống thường xuyên.
